Logoterapia

Czym jest Logoterapia?

Współczesny Wiedeński kierunek psychot­erapeutyczny rozwinięty przez V.E. Frankla. Nazwa pochodzi z języka greck­iego i wywodzi się od słowa „logos”, które w powiązaniu z psychoterapią oznacza „sens” (Popielski, 1987, s. 22). Sens, jego zaistnienie, związane jest z pier­wotnym ukierunkowaniem człowieka i jego partycypacją w świecie wartości. Logoterapia oznacza psychoterapię „skoncentrowaną na sensie i wartościach”.

Założenia Logoterapii

Jej założeniem wyjściowym i podstawową tezą poznawczo–motywacyjną jest twierdzenie, że człowiek w swym najgłębszym jestestwie jest istotą poszukującą „sensu”, dodajmy wyraźnie „życia”. Prawie wszystkie książki i artykuły V.E. Frankla dają wyraz tej idei w tytule lub podtytule. Jednakowoż „Wola” (dążenie) do sensu we współczesnym sposo­bie życia, uwarunkowaniach społecznych i środowiskowo–ekologicznych bywa często frustrowana. Można mówić o frustracji egzystencjalnej tworzącej „pustkę egzystencjalną” z których profituje „poczucie bezsensu”, a w efekcie „nerwica noogenna” o etiologii egzystencjalnej (Popielski, 1987, s. 31). Aktualnie przejawia się ona w skłonnościach do depresji, agresji czy uzależnień od narkotyków. Wyraża się w poczuciu nudy, przeżywaniu stanów rezygnacyjnych, bez­nadziei, wzroście agresywności, ucieczce od życia, próbach samobójczych, itp. (Frankl, 1972, s. 108-118).

Noo-Psychoterapia

Jest polskim, rozwiniętym i zoperacjonalizowanym przez K. Popielskiego (KUL) wariantem logoterapii. Nazwa pochodzi od greckiego słowa „nous”. Jest określeniem na wyrażenie najgłębszej istoty człowieka i jego egzystencji związanej z duchowym byciem i stawaniem się. W ujęciu tym akcentuje się znaczenie os­obowej i osobowościowej struktury egzys­tencji. Wskazuje się na fizyczne, psychiczne i duchowe, a także na społeczne, kulturowe i ekologiczne wymiary ludzkiego bycia, ro­zwoju i stawania się. Duchowa egzystencja jednostki związana jest podmiotowo-osobowym życiem człowieka. W obszarze Nooteorii wypracowano kilka metod badania noetycznego wymiaru egzys­tencji i egzystencjalne doświadczanie.

Istota noo-psychoterapii

• jest terapią skoncentrowaną na podmiocie osobowym
• docenia sens i wartości jako „siły do życia”
• terapia poprzez pomoc w odnalezieniu sensu i dążeń do niego
• pomaga postrzegać i rozwijać doświadczenie sensu i wyjaśnienie życia jako całości
• wyraża najgłębszą istotę człowieka i jego egzystencji związanej z „duchowym byciem i stawaniem się”.

Założenia noo–psychoterapii

• Istnieje duchowy wymiar ludzkiej egzystencji
• Wymiary biologiczny (F), psychiczny (P) i duchowy (N) tworzą w człowieku nierozerwalną jedność.
• Wielowymiarowość bycia i wielokierunkowość stawania się
• Terapia i poradnictwo nie mogą być obojętne na któryś z wymi­arów i na całość ludzkiej egzystencj
• Człowiek w swym najgłębszym jestestwie jest istotą poszukującą „sensu” własnego istnienia która jest najgłębszą motywacją egzystencji
• Człowieka charakteryzują trzy podstawowe fenomeny bycia: wolność, odpowiedzialność, duchowość oraz dążenie do sensu i wartości

Podstawowe terminy stosowane w Logoterapii i Noo-Psychoterapii

Wola sensu

(dążenie „ku” …). Jedna z trzech podstawowych zasad logoterapii i noo-psychoterapii. W przeciwieństwie do Freuda, który za zasadniczą motywację człowieka uznał „wolę przyjemności” i Adlera, który podkreślał „wolę mocy”, Frankl uważa „wolę sensu” za podstawową i pierwotną siłę motywacji człowieka (Frankl, 1978, s 107).

Wolność woli

Jedna z trzech podsta­wowych zasad logoterapii i noo-psychoterapii. „Wolność” nie jest rozumiana jako „wolność od”, lecz jako „wolność do” (Popielski, 1987, s. 15). Zakłada się, że przy wszystkich uwarunkowaniach is­tota ludzka ma wolność wyboru postawy wobec warunków, których nie może zmienić. Bez takiej wolności wyboru nie ma odpowiedzialności, nie ma winy, nie ma oceny ludzkiego zachowania ani sensu ludzkiej egzystencji (Frankl, 1975, s. 59, 1972, s. 171).

Samorealizacja – realizacja siebie

Dążenie do realizacji ludzkiego potencjału. Zakłada wolność woli. Logoterapia i noo-psychoterapia jednak nigdy nie uważa samorealizacji za ostateczny cel, ale za pochodną spełnienia sensu. Na tyle tylko, na ile spełniamy sens naszego życia i realizujemy wartości, spełniamy i reali­zujemy samych siebie. Z drugiej strony, bezładna, niezorientowana ku sensowi samorealizacja może prowadzić do urze­czywistnienia cech negatywnych, nawet przestępczych (Popielski, 1987, s. 96).

Duchowość, wolność i odpowiedzialność

Ludzką egzystencję w sposób szczególny charakteryzują trzy fenomeny: duchowość, wolność i odpowiedzialność. Przejawiają się one i konkretyzują w potrzebie realizowania wartości i zaangażowania w odkrywaniu i pełnianiu sensu życia. Wraz z przyjęciem koncepcji noetycznego wymiaru egzys­tencji właściwe miejsce i umiejsco­wienie „w życiu” zyskały takie jakości os­obowego życia człowieka, jak: otwartość, intencjonalność, świadomość, religijność, sumienie, cierpienie, autotranscendencja i autodystansowanie się.

Frustracja egzystencjalna

Frustracja potrzeby poszukiwania sensu, wywołana przesytem, zaburzoną homeostazą, likwidacją wszelk­iego stresu, uwolnieniem od zobowiązań i odpowiedzialności. Jej objawy to nuda, nie­zadowolenie, poczucie bezsensu, brak zainteresowania i szalone pragnienie wypełnienia pustki prowadzące do nadmiernego poszuki­wania przyjemności m.in. seksualnej, narkoma­nii, przemocy itp. Możliwa terapia: prowokow­anie pacjenta do przyjmowania na siebie zadań, rozszerzenie osobistego systemu wartości, zwrócenie się ku wartościom, sensowi i ku drugiemu człowiekowi jako osobie, a nie tylko ku przedmiotom i zaspokajaniu popędu seksu­alnego (Popielski, 1987, s. 45-46).

Nerwica noogenna

U podłoża której leży problem duchowy, czyli moralny, różni się od reaktywnej nerwicy psychogennej elementem aktywności.

Ze względu na różnice w rodzaju problematyki leżącej u podłoża nerwicy noogennej Frankl wyróżnia kilka jej form:

1. W pierwszej formie dominuje niezaspokojona potrzeba duchowa
2. W drugiej formie dominuje kryzys egzystencjalny
3. Trzecią formą jest nerwica noogenna jako specjalna forma nerwicy egzystencjalnej, kiedy człowiek odrzuca jakikolwiek sens swo­jej egzystencji
4. Czwarta forma powstaje jako reakcja na frustrację egzystencjalną
5. Piąta forma wynika z konfliktu moralnego czy też konfliktu sumienia
6. Odrębną postać stanowi tzw. nerwica noogenna seksualna wynikająca z konfliktów uwikłanych w problematykę seksualną

Dysonans egzystencjalny

Człowiek nie tylko jest, ale również staje się. W związku z tym zachodzi możliwość powsta­nia rozdźwięku pomiędzy posiadaną wiedzą, a nowymi informacjami intelektualnymi, między emocjonalnym reagowaniem a uczuciowymi postawami, między decyzjami sytuacyjnymi a utrwaloną postawa. Zjawisko to znane jest w psychologii osobowości i psychologii ekspery­mentalnej pod nazwą „dysonansów”. Wydaje się, że można mówić również o dysonansie egzystencjalnym. Byłaby to taka sytuacja, gdy jednostka jest „czynna biologicznie”, „funk­cjonuje psychicznie”, ale zatraca zdolność do integracji tych doznań na poziomie osobowym. Następuje rozprzęganie się różnych wymiarów egzystencji. Dochodzi do rozdźwięku między tym, co biopsychiczne, a tym, co podmiotowo-osobowe (duchowe) w egzystencji. Człowiek traci panowanie nad „czasem i przestrzenią”. Ginie aktywna podmiotowa zdolność organi­zowania własnego życia. Człowiek funkcjonuje jako organizm, ale zatraca siłę, sterującą „ku…”, tj. moc osobowego „ja”. Rozpoczyna się proces nerwicowego wycofywania się z życia. Prze­jawia się to zarówno w przeżywaniu frustracji egzystencjalnej jak i w nerwicy noogennej (Popielski, 1987, s. 45).

Twórcy logoterapii

Viktor E. Frankl

Artykuł Frankla, zatytułowany "Psychotherapy and Weltanschauung" został opublikowany w 1925 roku przez "International Journal of Individual Psychology". Profesor starał się odkrywać granice między psychoterapią i filozofią, koncentrując się na fundamentalnym pytaniu o sens i wartości, które stały się motywem przewodnim jego życiowej pracy. Prof. V.E. Frankl prezentując publiczne wykłady na kongresach w Duesseldorfie, Frankfurcie i Berlinie w 1926 roku po raz pierwszy użył słowa Logoterapia.

Zobacz więcej

Kazimierz Popielski

Rok 1994 był przełomowy w życiu K. Popielskiego. Został kierownikiem Katedry Dynamiki Grupowej i Psychoterapii KUL. Zajmował się praktyką kliniczną oraz prowadzeniem badań z zakresu logoterapii, noo-psychosomatyki i psychologii egzystencjalno-kognitywnej (Monachium). W tym roku na KULu odbyło się również Sympozjum Logoterapii, pt. „Poczucie sensu życia jako fenomen egzystencji” z okazji nadania 26 Dr h.c. dla Prof. V.E. Frankla. To właśnie na tym sympozjum Frankl nazwał Popielskiego współtwórcą Logoterapii.

Zobacz więcej

Dorobek naukowy

Dorobek naukowy zawiera publikacje (tj. książki, testy, artykuły) z dziedziny Logoterapii stworzone przez prof. Kazimierza Popielskiego oraz innych naukowców rozwijających kierunek badań naukowych i myśl psychoterapeutyczną III Wiedeńskiego Kierunku w Psychoterapii: Logoterapii i Analizy Egzystencjalnej V.E. Frankla.

Zobacz więcej

Bibliografia

• Frankl, V. E. (1994). Homo patiens. Warszawa: PAX.
• Popielski, K. (1987). Człowiek pytanie otwarte. Lublin: Redakcja wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.